ABC van nutteloze weetjes - J Jan

De meest gebruikelijke Nederlandse naam, Jan, komt van het Griekse Iwannhs, Johannes, wat weer van het Hebreeuwse יוחנן, Jochanan, komt.

Mede door die lange historie heeft de naam tal van verschijningsvormen. In het Nederlands kennen we de varianten Jona, Johan, Johannes, Jo, Hans, Hannes, Jannie, Janna, Jans, Hanna en Hannie. Uit andere talen komen varianten als Jean en Jeanne, Jeannette, John, Johnny, Ian, Juan, Gian, Gianni, Giovanni, Sean, Joan, Yann, Yan, Jana, Hoan, Yuhanna, Јован, Janos en Eoin, om een paar te noemen. Ook het Arabisch kent een vorm, Yahya. Bij hen verwijst het in de Koran niet naar de discipel van Jezus maar naar de voorloper, Johannes de Doper. In Amerika is Jan een meisjesnaam, afgeleid van Janet of Jane.

Het was ook een zeer populaire Pausnaam, wat blijkt uit het gegeven in 1963 paus Johannes XXIII overleed. Wie daaruit afleidt dat er dus 23 pausen zijn geweest met de naam Johannes maakt een, zij het begrijpelijke, vergissing. Ooit werd namelijk een fout gemaakt in de pauslijst, waardoor er abusievelijk een paus Johannes XV werd genoemd; later werd dit gecorrigeerd met een hernummering. Toen in 1276 Portugal zijn eerste en enige paus mocht leveren koos deze echter abusievelijk de naam Johannes XXI. Later is deze fout niet meer gecorrigeerd. Uit dit gegeven hebben sommigen afgeleid dat er ooit een paus Johanna moet zijn geweest, oftewel een vrouwelijke paus. Om dit euvel te ontkennen is de Rooms-Katholieke Kerk blijkbaar bereid om zich op menselijke feilbaarheid te beroepen, iets wat de paus volgens een Rooms-Katholiek dogma zou ontberen.

Ook de bijnaam Yankee komt hiervandaan. In de kolonie New-York waren nog zoveel Nederlanders dat de kolonisten de bijnaam Jan-Kees kregen, wat werd verbasterd tot Yankees. Later werd dit de bijnaam voor alle inwoners van de Verenigde Staten van Amerika. Dus terecht dat New York de thuishaven i vd Yankees.

In gezegden kan Jan vele achternamen hebben, zoals Rap, Salie, Boezeroen, Stavast, Steen of Modaal, als Jantje kan hij van Leiden komen of van Beton zijn, waarbij we Doedel en Klaassen nog maar vergeten.

Grappig is de afkomst van Jan Huigen in de ton, met een hoepeltje erom, die in duigen viel. De ontdekkingsreiziger Jan Huygen had bij een gevaarlijke zandbank in de Poolzee een mast gezet met een ton in de top als baken. Door de strenge vorst krompen de duigen zo erg dat de ton vervormde en uiteen viel na de winter. Dit werd de aanleiding voor een liedje dat door miljoenen Nederlanders is gezongen zonder te weten waar het op slaat.