Het Amalek-monument

De oude Joodse wijk is verdwenen, weggevoerd en uitgemoord door de Nazi’s. Er is vrijwel niets meer dat aan hen herinnert. Hoe kunnen we voorkomen dat we vergeten?

Door te leren van Israël, dat wereldkampioen gedenken is. Bijna 3500 jaar lang al gedenken zij de uittocht. Bijna 3500 jaar lang al hebben zij allemaal geboden onderhouden hoe ze hun geschiedenis moeten bewaren.

Tijdens de tocht door de woestijn werd Israël onverhoeds aangevallen door het volk van Amalek. Terwijl zij een lange weg hadden af te leggen waren Israëlieten achterop geraakt. Er was iemand ziek, ze hadden pech gehad of ze waren oud, in elk geval hadden ze de anderen niet kunnen bijhouden. Juist dat gedeelte van de lange stoet werd door de Amalekieten aangevallen en uitgeplunderd. Dit wordt beschreven in het 2e boek van de Tora, Sjemoth, ook wel bekend als Exodus. Aan het einde van de 40 jaren in de woestijn geeft de Eeuwige aan Israël de opdracht dit nooit te vergeten, in het 5e boek van de Tora, Dibre of Deuteronomium.

In de traditie heeft Amalek een klank gekregen die voor ons te vergelijken valt met die van Hitler of SS. Maar Amalek is meer. Het is een vijand van de God van Israël. Het is een handlanger in de strijd van de duivel tegen alles wat goed is in deze wereld. Het Amalek-monument is geen monument van haat tegen de vijanden van God en Zijn volk, maar een oproep om nooit te vergeten dat wij in deze wereld deel uitmaken van de strijd tussen goed en kwaad en steeds weer hebben te kiezen tussen goed en kwaad.

Wie het Amalek-monument bekijkt zal meteen opvallen wat de kunstenaar heeft willen tonen. We zien een man liggend op de grond, uitgehongerd. We zien een gezinnetje lopen, man vrouw, een dochtertje klemt zich vast aan het been van de man, hij draagt een zoontje op zijn schouders. Het geheel wordt omkaderd door een Davidsster. De structuur van de Davidsster doet denken aan een omheining of prikkeldraad.

Onder het monument is een bronzen plaquette aangebracht met in Nederlands en Hebreeuws de tekst “Gedenk wat Amalek u gedaan heeft...vergeet het niet. (DEUT:25.17.19)”לֹא, תִּשְׁכָּח זָכוֹר, אֵת אֲשֶׁר-עָשָׂה לְךָ עֲמָלֵק

Om het monument aan de Gedempte Gracht, dichtbij Het Spui, rustig te kunnen bekijken moet je aan de overkant van de straat gaan staan. Om je heen winkels. Voor je langs rijden fietsers en auto’s. De meeste voorbijgangers zien het monument niet (meer). Niets is er meer van te merken dat hier ooit een drukke Joodse buurt was. Alleen een oproep aan Israël om niet te vergeten. Waarom is er voor ons niet zo’n oproep? Wat als wij het ooit vergeten? Leopold von Ranke (1795- 1886) schreef: „Ein Volk, das seine Geschichte nicht kennt, wird erleben, dass ihm eine schlechte Geschichte gemacht wird." Of in de vorm die in Nederland bekend is geworden: „Een volk dat zijn geschiedenis vergeet, is gedoemd haar opnieuw te beleven.“